TeKoS nr 192
- 18/09/2024

Met dit gegeven in het achterhoofd bijt de Franse politiek filosoof Pierre-André Taguieff de spits af. Hij zoekt de wortels van woke in de filosofische stroming van het deconstructivisme, dat zich in de jaren ’60 heeft ontwikkeld als academisch-militante beweging. Zij vond haar oorsprong op haar beurt in een heideggeriaanse lezing van Nietzsche, maar dan in een specifieke herinterpretatie hiervan door Jacques Derrida, in het perspectief van wat Paul Ricoeur “de filosofie van de verdenking” noemde (Nietzsche, Marx, Freud). Net als Lacan ontpopte Derrida zich tot een ware goeroe, terwijl hij volgens Taguieff eerder als een sjamaan functioneerde, die magische formules in het rond strooide voor een (pseudo-) intellectueel publiek.
Vervolgens interviewt Bruno De Cordier niemand minder dan Mark Elchardus, dit keer niet over identiteit of gemeenschapsvorming, maar over woke en het initiatief dat hij daar rond - samen met andere academici - ontplooide: het meldpunt Hypatia dat de links-liberale woke-dominantie en cancel culture binnen academische milieus wil aankaarten. Ook Elchardus legt de oorsprong van woke bij Franse neo-Nietzscheaanse filosofen, zoals Michel Foucault, wiens theorieën overwaaiden naar Californische campussen in de loop van de jaren ’70. Tegenwoordig is de Critical Race Theory alomtegenwoordig en dominant op Amerikaanse en West-Europese campussen, maar in werkelijkheid is woke gewoon een nieuwe vorm van racisme, zo stelt Elchardus in dit zeer lezenswaardige vraaggesprek.
De oriëntalist Koenraad Elst gaat dieper in op de invloed van het woke-isme waar men die misschien niet meteen zouden verwachten, namelijk buiten het westen en meer bepaald in India. Het zal onze lezers allicht verrassen dat enkele “woke”-fenomenen al langer bestaan in India dan in het land van oorsprong, de VS. Het betreft zowel premoderne tradities die sterk van de westerse norm afwijken, als recente ontwikkelingen die van dezelfde inspiratie schijnen te zijn als woke maar erop vooruitlopen. Een overzicht van de cultuurstrijd die ook in India wordt gevoerd, rond thema’s als euthanasie, homorechten, feminisme en minderheden.
De opkomst van het woke-waardenpatroon kaderde in een steeds verder opschuivend mens- en maatschappijbeeld, waarin ook technologisch utopisme en transhumanisme een prominente rol spelen. Onze biograaf van dienst Pieter Jan Verstraete schreef al menig opstel over conservatieve denkers uit het verleden en belangrijke figuren uit de Vlaamse Beweging, maar dit keer wijdt hij een stuk aan de Israëlische denker en futuroloog Yuval Noah Harari, die deze dystopische tendensen als geen ander onder de aandacht heeft gebracht. Een overzicht van leven en werk van deze controversiële maar zeer invloedrijke auteur.
Een complete antithese op deze dystopie wordt gevormd door het interview met Johan Devriendt, die met onze redacteurs Björn Roose en Goedele Janssens in gesprek gaat over zijn boek “Heimweeën”. Johan Devriendt was één van de eerste krakers in Doel, het kleine dorp op de linkeroever van de Schelde dat moest wijken voor de uitbreidingsplannen van de Antwerpse haven, die resulteerde in een bittere strijd voor het voortbestaan van Doel. Hij wenste met de actiegroepen Vrijbuiter en Doel 2020 een statement te maken: kleine gemeenschappen en mensen moeten voorrang hebben op megalomane plannen. Na een jarenlange bittere strijd die veel impact heeft gehad op zijn persoonlijke leven, schreef hij een boek. Een boeiend vraaggesprek over erfgoed, heimwee, authenticiteit, de emotionele band tussen mens en zijn omgeving, lokale gemeenschappen en nog veel meer.
In een bijdrage genaamd “Huis van de Muse” lezen we het resultaat van een levendige, sprankelende briefwisseling tussen de Nederlandse filosofen en auteurs Sid Lukkassen en Joris Bouwmeester, die zij met TeKoS ter publicatie deelden. Over inspiratie, vrijheid, creativiteit, het leven als Gesamtkunst, homerische zielen, Georges Sorel, het scheppen van mythen en nog veel meer. Ronduit episch!
Björn Roose is tot slot opnieuw van de partij met zijn vaste groene rubriek “Sprokkels uit de Moestuin”. Dit keer heeft hij het over de verregaande ecologische impact van oorlogen, zoals bijvoorbeeld in Oekraïne, en de cynische pogingen van moderne beleidsmakers om dit in allerhande financiële “kosten-batenanalyses” uit te drukken.
Tot slot bevat dit nummer als vanouds weer enkele boekbesprekingen van relevante, recent verschenen boeken.