
Hoe Wikipedia links werd: een platform dat afweek van zijn roeping
- An Jacobs
- 28/11/2024
Wikipedia, een gratis, advertentievrije encyclopedie die toegang biedt tot nauwkeurige, geverifieerde en uitgebreide kennis over vrijwel alle onderwerpen, mooi toch… Het is de snelste manier om toegang te krijgen tot eenvoudige informatie (op wie je kan stemmen voor de gemeenteraadsverkiezingen in Sint-Truiden?) of meer complexe informatie (hoe verliepen de Rozenoorlogen?).
Het idee is eenvoudig en lovenswaardig, en Wikipedia heeft zich snel gevestigd, zowel in Google-zoekopdrachten als in de hoofden van mensen. Naar schatting bezoeken per dag zo'n 240.000 mensen de Nederlandstalige Wikipedia: samen zorgen zij voor 171 miljoen paginabezoeken per maand. Dat is 6 miljoen per dag, 400 per minuut, oftewel worden er per seconde zo'n 66 pagina's opgevraagd. De Nederlandstalige Wikipedia begon op 19 juni 2001.
Maar nu is het platform op een dwaalspoor geraakt. Niet verontwaardigd extreemrechts stelt dit, het is de filosoof Larry Sanger, in 2001 medeoprichter van Wikipedia, die geen vertrouwen meer heeft in zijn eigen werk. Hij is van mening dat de site sinds 2009 zijn neutraliteit volledig heeft verloren en dat er vandaag de dag ‘anti-rechtse’ ideologische vooroordelen zeer talrijk zijn, te talrijk om vertrouwen te hebben in de digitale encyclopedie.
Wikipedia, een hiërarchisch systeem
Om op Wikipedia te schrijven, heb je eenvoudigweg een bijdrageraccount nodig. Dit is een vrijwillige verbintenis en gezien het aantal actieve accounts - om en rond de 10.000 Nederlandstaligen - zou je kunnen denken dat de neutraliteit van de informatie gegarandeerd is. Dit is niet het geval. De contribuanten, gegroepeerd in taalgemeenschappen, kiezen bestuurders. Die kunnen accounts verbieden of blokkeren waarvan de acties in strijd worden geacht met de waarden van Wikipedia, en een pagina herstellen, verwijderen of beschermen.
Een systeem dat snel een gesloten vacuüm kan worden, waarin alleen degenen worden toegelaten die aan de doxa (zeg maar de ‘gangbare mening’) voldoen. Michel, een in 2021 uitgesloten bijdrager, meent dat deze sanctie viel toen hij opmerkte ‘dat het goed zou zijn als er een pluraliteit aan meningen onder de bijdragers bestond’. Want, vervolgt hij: ‘Volgens de observaties van een aantal van ons is de zwijgende meerderheid, die van geen enkele politieke kant afkomstig is, niet vertegenwoordigd’.
Een shift op het hoogste niveau
De evolutie van Wikipedia is niet verrassend. Larry Sanger deed een zoektocht naar neutraliteit en objectiviteit, maar niet alle leiders van Wikipedia hebben zijn pad gevolgd. Katherine Maher was van 2016 tot 2021 algemeen directeur van de Wikimedia Foundation. Volgens haar proberen Wikipedia-bijdragers niet de waarheid te reproduceren, maar de beste huidige kennis. Tot daar niets anders dan de heel normale handelwijze van een encyclopedie.
Maher heeft echter een vreemde opvatting van de waarheid. Misschien heeft onze ‘verering van de waarheid’ ons gedistantieerd van de zoektocht naar consensus, meent Maher, waardoor belangrijke projecten niet konden worden uitgevoerd. De waarheid is iets moois en noodzakelijks voor de vervulling van de mens, een van zijn schoonheden en ook dat er ‘veel verschillende waarheden’ zijn en dat iedereen zijn eigen waarheid heeft. Voor Katherine Maher bestaat onze waarheid vooral uit onze overtuigingen. Dit relativisme is verre van triviaal voor de vrouw die leiding gaf aan een van de grootste encyclopedische groepen ter wereld. Hoe kunnen we werken aan de toegang tot kennis als we niet geloven dat bepaalde dingen onwaar kunnen zijn, ook al geloven sommigen dat wel?
Gelijkheid van kennis ten koste van de waarheid
De Wikimedia Foundation werkt daarom niet aan de reproductie van de waarheid, maar aan de gelijkheid van kennis, die bestaat uit ‘het ruimte geven aan kennis en aan gemeenschappen die zijn uitgesloten door structuren van macht en privilege’. Dit paradigma dat ervan uitgaat dat westerlingen (Europeanen) - want zij zijn hier inderdaad bedoeld - bevoorrechte mensen zijn die moeten wijken voor de zogenaamde onderdrukten, ongeacht de vaardigheden van de enen en de anderen, is gebruikelijk bij links. Daar verheugt men zich als nooit tevoren wanneer een of andere prijs wordt toegekend aan een vrouw ‘van kleur’, en bij voorkeur een lesbische of een trans.
Geschenken voor kennis, veranderd in geschenken voor links
Wikipedia en zijn satellieten zoals Wictionnary zijn echter nooit alleen maar encyclopedieën: ze verzamelen gegevens, maar creëren ze niet. De Foundation erkent dat ze citaten en primaire bronnen nodig heeft die voor dezelfde zaak vechten als zij. Daarom, legt ze uit, is ‘het Equity Fund ontworpen om subsidies te verstrekken aan organisaties buiten onze beweging’. Met andere woorden, wanneer een donateur, die bezorgd is over het behoud van vrije toegang tot kennis een schenking doet aan Wikipedia, wordt de helft van zijn donatie herverdeeld. Aan wie? Aan verenigingen die zich inzetten voor een bepaald type van rassengelijkheid. Sommige van deze organisaties zorgen ervoor dat niet de meest bekwame, maar de meest representatieve van de verschillende minderheden een stem en ook verantwoordelijkheden krijgen. VanguardSTEM is een van de begunstigden van donaties van de Wikimedia Foundation. STEM staat voor Science, Technology, Engineering, Mathematics. Het is een ‘platform dat zich richt op de ervaringen van vrouwen, meisjes en niet-binaire gekleurde mensen in wetenschap, technologie, techniek en wiskunde’. VanguardSTEM stelt een ‘intersectionele wetenschappelijke methodologie’ voor en verdedigt ‘het recht van zwarte mensen, inheemse mensen, vrouwen van kleur en niet-binaire mensen van kleur’ om hun eigen ‘STEM-belangen en -identiteiten’ te verdedigen, zonder assimilatie.
Deze vereniging verdedigt dus de vooroordelen die verband houden met seksuele en etnische identiteit in wetenschappelijk onderzoek. Deze visie sluit perfect aan bij die van Katherine Maher, die gelooft dat waarheid variabel is, ieder naar zijn smaak.
De Wikimedia-beweging, een woke agenda
Donaties aan Wikipedia voeden de stichting. Sinds 2020 beheert de stichting het ‘Knowledge Equity Fund’, dat niet minder dan 4,5 miljoen dollar waard is. Het primaire doel is om toegang tot kennis voor iedereen te garanderen, een hoe dan ook prijzenswaardige doelstelling.
De enige voorgestelde manier om dit doel te bereiken, is echter racistisch en anti-Europees. De Wikimedia Foundation beweert ‘raciale ongelijkheden aan te pakken die de toegang tot en deelname aan vrije kennis belemmeren’ en te investeren ‘in organisaties die systemen van raciale vooroordelen en ongelijkheid over de hele wereld aanpakken’. In ‘de hele wereld’ is waarschijnlijk niet Zuid-Afrika begrepen, waar anti-blank racisme vrijwel institutioneel is.
Verschillende vertalingen, verschillende opinies
Probeer het maar eens: typ ‘gaza genocide wikipedia’ in je zoekmachine. In het Nederlands geeft dat niets, maar als je het grootste deel van je onderzoek in het Frans doet, zal de eerste pagina die verschijnt getiteld zijn ‘Risque de génocide à Gaza depuis 2023’. Schakel over naar het Engels en deze titel wordt ‘Gaza genocide’. Waarom dit verschil? Omdat het Engelstalige publiek duidelijk ontvankelijker is voor meningen van links die pro-Palestijns zijn, terwijl het in Frankrijk beter is om over een ‘risico’ te praten en zo de pro-Joodse opinie te ontzien.
De verschillen houden niet op bij de titel. We kunnen hier niet de twee teksten volledig citeren en vergelijken en beperken ons daarom tot de vaststelling dat de Engelstalige pagina stelt dat ‘deskundigen, overheids- en VN-instanties en ngo’s Israël beschuldigen van het plegen van genocide tegen het Palestijnse volk’. Terwijl de Franstalige pagina stelt dat ‘het risico van genocide in Gaza sinds 2023 verwijst naar de acties die Israël onderneemt tijdens de oorlog tussen Israël en Hamas in 2023 en die zouden kunnen leiden tot genocide tegen de Palestijnen’.
Deze vergelijking bewijst eens te meer dat het Wikipedia niet in de eerste plaats te doen is om de waarheid, maar voornamelijk geïnteresseerd is in wat zijn lezers kunnen lezen, graag lezen en vervolgens denken. Wordt vervolgd.