Nieuwsberichten

De eerste narco-staat ter wereld: de ‘failed state’ Haïti

  • Peter Logghe
  • 14/12/2024

Dit is de geschiedenis van een eiland dat uiteindelijk in twee delen uiteenviel. Delen die een totaal verschillende richting uitgingen. Eén eiland, één klimaat, en een tijdlang een gelijklopende geschiedenis. Maar wel twee politieke en sociaaleconomische diametraal tegengestelde realiteiten. We hebben het over het eiland Hispaniola in de Caraïbische Zee.

Het eiland werd in twee gedeeld. Het ene stuk, Haïti, werd een kolonie van Frankrijk, vooraleer het als één van de eerste koloniën ter wereld in 1804 zijn onafhankelijkheid uitriep. 40 jaar later zal het oostelijke deel van het eiland, onder Spaanse tutèle, op haar beurt haar onafhankelijkheid uitroepen. Het oostelijke deel wordt dan de Dominicaanse Republiek.

De twee staten kenden vanaf dat moment een diametraal historisch verloop, aldus Helena Voukolsky in het Franse magazine voor geopolitieke vraagstukken Conflits (nov/dec, nr.  54). Haïti kende staatsgreep na staatsgreep. Tussen 1957 en 1986 heersten vader en zoon Duvalier: eerst Papa Doc tot 1971 en daarna Baby Doc (Jean-Claude Duvalier) tot 1986, het moment waarop Baby Doc gedwongen werd het land te ontvluchten. Het land en het regime Duvalier waren wereldwijd berucht om de doodseskaders en terreur. Gelukkig kwam er een einde aan, maar de decennia erna waren niet echt beter: criminele bendes zijn alomtegenwoordig, drugshandelaars namen de controle over van het eiland, dat verder wegzonk in structurele en endemische armoede.

De weinige industrie die er was, was gefocust op de houthandel. Daardoor werden grote stukken van het voorheen bosrijke grondgebied ontbost. Het land werd hierdoor kwetsbaar voor allerlei klimaatrampen en stormen, een kwetsbaarheid die nog vergroot werd door de armoede en het ontbreken van enige economische ontwikkeling. Die fatale combinatie bleek met de aardbeving van 12 januari 2010, toen 300.000 mensen omkwamen. De aardbeving mat 7 op de schaal van Richter. Ter vergelijking: in de Chileense stad Concepcion in februari van hetzelfde jaar vielen bij een aardbeving daar slechts 525 doden. Die aardbeving mat 8,8 op de schaal van Richter.

De combinatie van Voodoo en zwaar bendegeweld

“Men kan Haïti niet begrijpen als men de alomtegenwoordigheid van Voodoo, op het eiland binnengebracht door Afrikaanse slaven, niet ziet of wilt zien”, aldus mevrouw Voukolsky in Conflits. Voodoo vermengde zich met het christendom, en nam christelijke rites over, die ze vervolledigde met (soms) menselijke offers, seksuele rites en andere zaken, die volledig ontsnappen aan de zakelijke geest van Westerlingen. Voodoo is één van de verklaringen voor het extreme geweld van bendeleiders en narcoticafamilies.

Tot 2021 was president Jovenel Moïse aan de macht in Haïti. In 2021 werd hij vermoord – door een criminele, maar tot hiertoe nog steeds onbekend gebleven bende. De moord werd nooit opgehelderd.  Sindsdien verkeert het eiland in een ongeziene politieke en sociale chaos. Eerste Minister Ariel Henry wordt na de moord ad interim staatschef, en de overeenkomst was dat hij dat zou blijven tot er presidentsverkiezingen werden georganiseerd. Maar in april 2024 bleek dat Haïti als gevolg van de politieke en sociaaleconomische chaos en het bendegeweld materieel gewoonweg niet in staat was om verkiezingen te organiseren. Intussen was ook gebleken dat ganse wijken in de hoofdstad Port-au-Prince de facto onder controle stonden van drugsbendes.

Eerste Minister Ariel Henry van Haïti vloog naar Kenia om er te onderhandelen over de komst van Keniaanse troepen naar Haïti – om er zo de orde te helpen herstellen. Maar net voor hij terugvliegt, bleek dat Haïti haar chef Ariel Henry geen toelating gaf om terug te keren. Zijn vliegtuig stond geblokkeerd in Porto-Rico.  Enkele weken later diende hij zijn ontslag in en werd het presidentschap overgedragen naar een collectief, een zogenaamde Strategische Raad. Sinds 2021 is de functie van president van Haïti vacant. Een voorbeeld van een compleet falende staat.

Haïti heeft geen de jure-regering, geen leiding. Een administratie die zo corrupt als maar mogelijk is, een sociaal weefsel dat uiteenrafelt. Wat overblijft, zijn enkele politiediensten en veiligheidstroepen, die, omdat ze niet meer worden betaald door een functionerende overheid, zich keren tegen de bevolking en zich ten dienste stellen van drugchefs en bendeleiders, die hen wel betalen

Eén van die politiechefs van Haïti, Jimmy Cherizier, heeft zich, zoals zovelen, tegen de staat gekeerd en organiseerde zijn eigen criminele bende (met veel voormalige politiemensen). Hij zaait terreur in de straten van de hoofdstad en heeft intussen zijn spotnaam verdiend: Barbecue. Een verwijzing naar de vele huizen die door hem in brand werden gestoken. Een verwijzing ook naar zijn vermeend kannibalisme, want zo zou hij zich volgens Voodoo de krachten van zijn tegenstanders toe-eigenen. Cherizier lanceerde al verschillende militaire campagnes tegen de restanten van de Haïtiaanse staat. Je kan Cherizier de de facto-leider van een staat noemen die niet eens meer bestaat. De drugskanker zit overal in het lichaam. De drugs worden ingevoerd uit Latijns-Amerika, en Haïti is de draaischijf voor de export van de drugs via de Caraïbische ruimte naar de Verenigde Staten, naar toeristische eilanden en naar Europa natuurlijk.

Het spreekt vanzelf dat de Dominicaanse Republiek (het oostelijke deel van het eiland) de grenzen met Haïti continue controleert en aandachtig de toestand in buurland Haïti opvolgt. Men kan ook moeilijk de ‘sociale springstof’ op het eiland Hispaniola ontkennen: het bbp in Haïti, het armste Zuid-Amerikaanse land, bedraagt 1.750 dollar per inwoner per jaar, tegenover het bbp in de Dominicaanse Republiek, dat 10.500 dollar per capita bedraagt.

Het falende Haïti zorgt voor spanning in de ganse Caraïbische ruimte (Martinique, de Antillen, Guadeloupe, en verder de beide Amerika’s). Haïti is tevens het falen van een bepaalde linkse, tiersmondistische strekking. Wat misschien ten dele een verklaring is waarom we weinig over dit falen in onze mainstreammedia vernemen.

Top